Hışır Ne Demek Eski Türkçe? Gücün, İktidarın ve Toplumsal Düzenin Dili
Bir Siyaset Bilimcinin Gözünden: “Hışır”ın Gürültüsünde Saklı Güç
Toplumsal düzenin sesi bazen sessizlikte değil, hışırda gizlidir. Eski Türkçe’de “hışır” kelimesi, “hışırtı çıkaran, gürültü yapan; değersiz, karışık şey” anlamında kullanılır. Ancak siyaset biliminin merceğinden bakıldığında, bu kelime yalnızca bir ses değil, bir güç metaforudur. Her toplumda bir “hışır” vardır: ses çıkaran, düzeni bozan ama aynı zamanda yeni bir düzenin habercisi olan bir kitle. Peki bu “hışır” kimdir? Ezilen mi, yöneten mi, yoksa arada kalan mı?
İktidarın Hışırtısı: Kurumların Sessiz Egemenliği
İktidar, her dönemde sessizlikle değil, hışırtıyla hükmeder. Devlet kurumları, yasalar ve ideolojiler görünürde düzenin garantörüdür; ancak aslında kendi gürültülerini bastırmakla meşguldürler. Kurumsal güç, toplumun içinde yankılanan bir “hışır” gibidir—rahatsız edici ama kaçınılmaz.
Bir siyaset bilimci için bu durum şu soruyu akla getirir: “Düzenin sesi kimin çıkarına çalışır?” Vatandaş sessiz kaldıkça, iktidarın hışırtısı daha baskın hale gelir. Kurumlar, meşruiyetlerini korumak için bazen gürültüyü susturur, bazen de onu yönlendirir. “Hışır” burada hem direnişin hem disiplinin dilidir.
İdeoloji ve Vatandaşlık: Hışırın Toplumsal Yankısı
Her ideoloji kendi “hışır”ını yaratır. Ulus, din, sınıf ya da cinsiyet temelli ideolojiler, bireyleri belli kalıplara sokarken onların sesini düzenler. Vatandaşlık, bu hışırtının kurumsal formudur. Devlet, vatandaşa “sessizce uyum sağla” der; oysa demokrasi, tam tersine “hışırla, konuş, eleştir” çağrısı yapar.
Bu noktada şu provokatif soru kaçınılmaz hale gelir: “Toplumsal barış, sessizlikle mi yoksa kontrollü bir gürültüyle mi sağlanır?” Demokrasi, her bireyin “hışır” çıkarma hakkını tanıdığında olgunlaşır. Susturulan ses, aslında büyüyen bir krizin habercisidir.
Erkeklerin Stratejik Sessizliği, Kadınların Katılımcı Hışırtısı
Siyaset tarihine baktığımızda erkek egemen yaklaşımlar genellikle stratejik, güç odaklı ve sessiz manipülasyon üzerine kuruludur. Erkek iktidar, “sessizlik”le yönetir; görünmez ağlar, gizli pazarlıklar, sessiz anlaşmalarla… Kadınların politik yaklaşımı ise daha farklı bir “hışır” yaratır: demokratik katılım, toplumsal etkileşim ve duygusal zekâ temelli bir iletişim dili.
Kadınların siyasal katılımı, gürültü çıkarma hakkını toplumsallaştırır. Onların “hışırtısı”, yalnızca protesto değil; dayanışmanın, şeffaflığın ve yeniden inşanın sesidir. Bu bağlamda “hışır”, patriyarkal sessizliğe meydan okuyan bir politik eylemdir.
Hışırın Politik Yorumu: Gürültü mü, Uyanış mı?
Toplumlar “hışır” çıkarmaktan korktukça otorite güçlenir. Oysa tarih gösteriyor ki her büyük dönüşüm bir “hışır”la başlamıştır. Fransız Devrimi’nin sokak sesleri, Arap Baharı’nın meydan gürültüsü, #MeToo hareketinin dijital yankısı… Tüm bu olaylar, bastırılmış hışırtıların birikmiş patlamalarıdır.
Şu soruyu sormadan geçmek mümkün mü? “Eğer toplumun sesi ‘hışır’ ise, iktidarın sessizliği ne kadar masumdur?”
Belki de gerçek demokrasi, gürültüyle sessizlik arasındaki bu gerilimde doğar.
Sonuç: Hışır, Değersizlik Değil; Direnişin Ritmi
Eski Türkçe’de “hışır” bazen değersiz, önemsiz, işe yaramaz anlamında kullanılsa da, siyaset biliminin bakışı bunu tersine çevirir. Hışır, sessizliğe meydan okuyan her toplumsal titreşimin adıdır. O, politik bir uyanıştır.
Güç ilişkilerinin yeniden tanımlandığı bu çağda, hışır çıkarmaktan korkmayan toplumlar geleceği yazar. Çünkü bazen bir düzeni yıkmak, bir kelimenin anlamını yeniden kurmakla başlar. Peki, senin içindeki “hışır” neyi savunuyor?